پس از باران/ محرم و صفر و مراسمات سنتی و آیینی -مذهبی بقعه آقاسید علی کیای حوالی خانه مادربزرگ و محله مادری خاطرات شیرین ماندگار کودکانه های کنجکاوانه ای هستند که هنوز بی اختیار در شب های عزاداری محرم خصوصا شب هفتم دهه اول محرم ما را تا عمق ارادت خاندان پاک أهل بیت رهنون میشود.
مردمان این دیار ( محمد جعفر محله ) و اکثر روستاهای بخش اطاقور شهرستان لنگرود به یاد دلاوران دشت کربلا مراسم های علم بندی و علم واچینی دارند ، مراسم «علم بندی» معمولا در شب های دهه اول محرم است که با پارچه های سبز پنجه فلزي که از جنس برنج است و به نشانه مظلوميت و محبوبيت امامان معصوم (ع) و نماد پنج تن آل عباست بر روی چوبهایی به ارتفاع ۵ الی ۶ متری که از جنس درختان سبز ( شمشاد ) که بین مردمان مقدس است، پیچیده میشود.
مراسم «علم‌بندي »و «علم‌واچيني» که از رسم‌هاي بسيار کهن و رايج در گيلان است, امروزه تنها در نقاط مرتفع کوهستان‌هاي گيلان صورت مي‌گيرد که نشان از يادگارهاي گذشته تاريخ گيلان دارد و علم‌بندي نيمه‌سنتي در حقيقت همان مراسم سنتي است که با معتقدات ديني و اسلامي در هم آميخته و در تعدادي از بقاع گيلان در مناطق کوهستاني و جنگلي رايج است.
دو مراسم سنتی دینی ،مذهبی «علم بندی و علم واچینی » از جمله مراسمات مهمی است با قدمت تاریخی زیاد که هرساله در ایام محرم و صفر در میان مردمان ولایت مدار شرق گیلان خصوصاً در ارتفاعات شهرستان های املش ، لنگرود ، سیاهکل، رودبار و رودسر برگزار میشود.
روستای محمد جعفر محله یکی از روستاهای بخش اطاقور از شهرستان لنگرود است که هر دو آیین سنتی مذهبی «علم بندی و علم واچینی» را برگزار می‌کند «علم بندی »در شب هفتم از دهه اول محرم و« علم واچینی» در روز ۲۸ صفر برگزار می شود.
در این مراسم سنتی, مذهبی -تاریخی که قدمت آن بنا به گفته های هیأت امنای مسجد این روستا به بیش از ۵۰۰ سال میرسد.
در مراسم « علم واچینی »پارچه‌های سبز بسته شده بر روی علم ها همراه با سوگواری و نوحه خوانی برای ابا عبدالله الحسین علیه السلام و شهیدان کربلا از هم باز میشوند و در داخل فرشی گذاشته شده و دور امام زادگان چهار شهید این وادی و جوانان تازه فوت شده چرخانده و بر سر و سینه میزنند، طلب رحمت و آمرزش میکنند ارادت خود را به ساخت مقدس آل عبا نشان میدهند.
مردم شرکت کننده در این مراسم که معمولا از روستاهای اطراف محمد جعفر محله از گوشه و کنار بخش اطاقور در اینجا جمع میشوند ،از زن و مرد و پیر و جوان تکه هایی از پارچه های سبز علم را که جدا شده برای تبرک برداشته بر دست و کردن خود می‌بیند تا حاجت روا شوند.
یکی دیگر از نشانه های برکت جویی در این جشن آیینی، مالیدن گیاهان سبز به علم و دادن آن به گاو و گوسفند است تا دامها دچار بیماری و مرگ نشوند.
مراسم «علم واچینی» در روز ۲۸ صفر سالروز رحلت پیامبر اعظم ( ص) بعداز اقامه نماز ظهر و عصر و اطعام زایرین امام زاده ها و سوگواران رحلت پیامبر اعظم و امام حسین و یاران وفادارش برگزار میشود .
.
«علم‌بندي» و« علم واچینی »مذهبي که در بيشتر بقاع انجام مي‌شود ،رنگ و بوي کاملا اسلامي دارد و علم‌بندها سعي مي‌کنند از برخي سنن غير رايج پرهيز کرده و آن را در کمال سادگي و بي پيرايگي انجام دهند.
علم يکي از وسايل نمادين به کار رفته در آئين سوگواري در ميان شيعيان است و اين وسيله معمولا چوبي بلند به ارتفاع پنج تا شش متر دارد که راس آن را به پنجه فلزي از جنس برنج و پارچه هاي مشکي و سبز به نشانه مظلوميت و محبوبيت امامان معصوم (ع)، قرمز به علامت سرخي خون و شهادت آن بزرگواران و سفيد که بيانگر سيماي نوراني آنان بوده استفاده مي‌شود. که در این بقاع سید علی کیا و امیر زمان محمد جعفر محله اطاقور لنگرود بیشتر به با پارچه‌های سبز بسته میشود .
در حاشیه مراسم «علم واچینی »پای صحبت های مرد و زن سوگوار نشستیم آنان از ارادت خود به امام حسین و بقاع متبرکه آنجا برای ما گفتند.
هر کسی از ظن خود به امام زاده ها ارادت داشت، یکی شفای مریضش را مدیون عنایتشان بود و دیگری گشایش در کسب و کارش را. جوانی این بنده های خوب خدا را که بنا به گفته یکی از اعضای هیأت امنای مسجد و بقاع این روستا ، بیش از ۹۰۰ سال مهمانشان هستند، مزارشان میعادگاه عاشقان اهل بیت علیهم السلام است ,ضامن خوشبختی خود می‌دانست . مادر پیری هم وساطت امام زادگان را در عالم آخرت در روز قیامت برای عزیزان سفر کرده اش طلب میکرد.
خلاصه عشق و ارادت در همه جا موج میزد و من که بعد از سالها خاطرات بچگی ام زنده شده بود و امروز به همراه مادر دست کوچک پسرکم در دست به همراه مادر به زیارت اهل قبور ( مزار مادر بزرگ و شهدای این وادی که از بستگان مادر هستند ) و زیارت امامزادگان برای ثبت این آیین مذهبی و تاریخی به مراسم رفتم تا به دور از هیاهوی زندگی شهرنشینی دل و جان را به معرفت جانانه عشق پیامبر مهربانی ها و خاندان پاکش خصوصا حسین مظلوم (ع) سیراب نموده و بتوانم گوشه ای از دلدادگی مردمان این کهن دیار را نسبت به اهل بیت علیهم السلام روایت نمایم ،شاید نوشته هایم نسل امروز را با این آیین های کهن و ریشه دار سرزمین مادری خود بیشتر آشنا کند.
مراسم علم واچيني گيلان به عنوان نخستين اثر ميراث معنوي، سال 89 با شماره 106 در فهرست آثار ملي کشور به ثبت رسيده است./زهرا رگان